Pełna nazwa ostoi: Puszcza Solska
Kod ostoi: PL110
Współrzędne geograficzne: 50°19'-50°38'N, 22°30'-23°22'E
Powierzchnia: 78 840 ha
Położenie administracyjne: województwo lubelskie; powiaty: biłgorajski, tomaszowski, zamojski;
województwo podkarpackie, powiat lubaczowski.
Kryteria BirdLife International: C1, C6.
Formy ochrony przyrody: rezerwaty przyrody: Obary (82,25 ha), Czartowe Pole (63,71 ha), Nad Tanwią (41,33 ha), Bukowy Las (86,90 ha), Park Krajobrazowy Puszczy Solskiej, Szczebrzeszyński Park Krajobrazowy.
Natura 2000: ostoja została włączona do rządowego projektu sieci Natura 2000 jako obszar specjalnej ochrony ptaków - Puszcza Solska, PLB060008 oraz projektowany specjalny obszar ochrony siedlisk - Uroczyska Puszczy Solskiej, PLH060034.

Bory sosnowe Puszczy Solskiej, fot. Grzegorz Szkutnik

Śródleśne torfowisko, fot. Grzegorz Szkutnik

Ogólny opis ostoi
Ostoja obejmuje rozległy - największy na Lubelszczyźnie - kompleks leśny rozciągający się od Roztocza Wschodniego po Lasy Janowskie. Położona jest na kontakcie Roztocza i Kotliny Sandomierskiej (mezoregiony: Równina Biłgorajska, Roztocze Środkowe, Roztocze Zachodnie i Płaskowyż Tarnogrodzki). Cechą charakterystyczną tego terenu jest widoczna w rzeźbie i układzie form geomorfologicznych granica geologiczna pomiędzy Europą Zachodnią i Wschodnią. Charakterystyczny jest układ pasmowy trzech jednostek: wewnętrznej krawędzi płyty krystalicznej, rozległego obniżenia wysłanego piaskami oraz zalesionych i podmokłych wyniesień tworzących pas ostańców. W roślinności przejawia się to występowaniem lasów pokrywających formy wydmowe w sąsiedztwie torfowisk wysokich i przejściowych. Jest to jedyne miejsce, gdzie układ granic między jednostkami Europy Zachodniej i Wschodniej jest widoczny w rzeźbie powierzchni.
Ponad 3/4 powierzchni ostoi zajmują lasy, o średniej wieku około 60 lat (z fragmentami lasów w wieku 150-200 lat - na siedliskach boru bagiennego i świeżego). Przeważają bory sosnowe we wszystkich postaciach - od boru suchego po bór bagienny. Miejscami występują płatowo lub smugowo inne siedliska, a zwłaszcza: bory jodłowe, bory świerkowe oraz olsy i łęgi. W ostoi jest gęsta sieć śródleśnych cieków i rzek. Najważniejszymi są: Tanew, Wirowa, Szum, Sopot, Studzienica, Różaniec, Paucza i Czarna Łada. Rzeki, przecinając krawędź Roztocza, tworzą liczne wodospady zwane szumami. Doliny Tanwi, Wirowej i Szumu są bezleśne i zachowały się w nich rozległe łąki Kośne (dużo łąk trzęślicowych oraz łąk wilgotnych), z których część jest nadal ekstensywnie użytkowana.
Na terenie ostoi znajduje się kilka kompleksów stawów rybnych. Największe znajdują się w Rudzie Różanieckiej, Podlesie i Chmielku. W okolicach Józefowa oraz Żelebska istnieją niewielkie kamieniołomy, w których prowadzi się wydobycie wapienia.
Zabudowa na terenie ostoi ma charakter rozproszony, a przeważająca jej część jest trwale wyłączona z zabudowy. Zwartą zabudowę stanowi tylko Aleksandrów na peryferiach Biłgoraja oraz Ruda Różaniecka k. Cieszanowa.

Siedliska i typy użytkowania gruntów w ostoi
Lasy i zadrzewienia -76%, łąki i pastwiska -11%, inne tereny rolne -10%, mokradła -1%, zbiorniki wodne i cieki -1%, inne -1%.

Kluczowe gatunki ptaków stwierdzone w ostoi Puszcza Solska

Inne walory przyrodnicze ostoi
W ostoi występuje 16 typów siedlisk przyrodniczych z Załącznika I Dyrektywy Siedliskowej, w tym trzy w randze priorytetowych, zajmujących znaczną powierzchnię ostoi (ponad 12 tys. ha) - bory bagienne, łęgi oraz torfowiska wysokie. Ponadto, stwierdzono tu 18 gatunków zwierząt z Załącznika II Dyrektywy Siedliskowej, w tym najważniejsze na Lubelszczyźnie ostoje: kumaka nizinnego, traszki grzebieniastej, bobra europejskiego, wilka i rysia oraz nietoperzy. Obszary podmokłe stanowią ważne refugia dla rzadkich ważek (zalotki większej, trzepli zielonej, miedziopiersi arktycznej) oraz motyli, m.in. przelatki aurinii. Puszcza Solska jest kluczowym korytarzem ekologicznym dla wilka i rysia, łączącym Polskę zachodnią z Rosją. Ostoja jest także jednym z najważniejszych w Polsce obszarów występowania gniewosza plamistego.

Zagrożenia

Kluczowe zagrożenie w ostoi

• intensywna gospodarka leśna związana z pozyskiwaniem ogromnych mas drewna ze starych drzewostanów (zręby zupełne), w tym również zagęszczanie dróg dostępu do terenów trudno dostępnych (przy tym odwadnianie torfowisk i borów bagiennych)

• zaniechanie dotychczasowego użytkowania rolnego (przez ostatnie 2-3 lata), intensyfikowanie użytkowania ornego (zaorywanie łąk), intensyfikacja melioracji oraz powstanie największej w Polsce plantacji borówki amerykańskiej.
• zalesianie łąk i pastwisk oraz torfowisk i bagien,
• bezpośrednie zagrożenie (płoszenie, niszczenie gniazd, zabijanie ptaków) wynikające z penetrowania siedlisk poprzez zbieractwo runa leśnego oraz chaotyczny ruch turystyczny, rozbudowa infrastruktury letniskowej,
• planowana budowa elektrowni wiatrowych.

autorzy: Przemysław Stachyra, Robert Cymbała, Klaudia Łopuszyńska, Paweł Marczakowski, Marcin Urban

Na podstawie publikacji:
T.Wilk, M.Jujka, J.Krogulec, P.Chylarecki. (red) 2010. "Ostoje ptaków o znaczeniu międzynarodowym w Polsce" OTOP, Marki.