Małopolski Przełom Wisły Pełna nazwa ostoi: Małopolski Przełom Wisły Kod ostoi: PL096 Współrzędne geograficzne: 50°53'-51°19'N, 21°46'-21°55'E Powierzchnia: 6526 ha Położenie administracyjne: województwo mazowieckie; powiaty: lipski, zwoleński; województwo lubelskie; powiaty: opolski, kraśnicki, puławski; województwo świętokrzyskie; powiat opatowski. Kryteria BirdLife International: C2, C6. Formy ochrony przyrody: Rezerwat Przyrody Krowia Wyspa (62,3 ha), Kazimierski Park Krajobrazowy, Wrzelowiecki Park Krajobrazowy, Chodelski Obszar Chronionego Krajobrazu, Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny rzeki Zwolenki, Kraśnicki Obszar Chronionego Krajobrazu. Natura 2000: obszar specjalnej ochrony ptaków - Małopolski Przełom Wisły, PLB140006. Wisła, fot.R.Siek Ogólny opis ostoi Ostoja jest położona w makroregionie Wyżyna Lubelska, w mezoregionie Małopolski Przełom Wisły. Obejmuje przełomowy odcinek doliny Wisły od Annopola do Kazimierza Dolnego, rozdzielający Wyżynę Lubelską od położonych na zachodzie: Wyżyny Kieleckiej, Niziny Środkowomazowieckiej i Wzniesień Południowomazowieckich. W odcinku środkowymi Wisła przyjmuje kilka dopływów, największe to lewostronne Kamienna i Iłżanka i prawostronne - Wyżnica i Chodelka. W tej części biegu Wisły dno jej doliny obniża się od 135 do 115 m. Rzeka przełamuje się z południa na północ, przecinając różne warstwy skalne, począwszy od dolomitów, piaskowców i wapieni na południu, poprzez odporne na niszczenie opokę i gezy, następnie kredę i margle po pokrywę lessową na północy pod Kazimierzem. Przemienność występowania warstw skalnych o różnej odporności powoduje, że dolina ma zmienną szerokość - od około 1 do 10 km - najszersza jest na odcinkach kredowych i marglowych, a wąska w miejscu, gdzie rzeka przecina opokę. Dno doliny jest płaskie i wypełnione materiałami aluwialnymi. Mocno kontrastuje ono z dosyć stromymi i wysokimi do 100 m zboczami. Nurt rzeki podcina przemienne zbocza. Szczególnie efektowny jest stromościenny przełom koło Józefowa i pod Kazimierzem Dolnym. Na terasie zalewowej liczne starorzecza i odnogi pozbawione z jednej strony łączności z rzeką znaczą ślad koryta rzeki. W całym przełomowym odcinku doliny wykształciły się żyzne gleb - mady, które są zajęte pod uprawy. W tej części biegu Wisły w dnie doliny zlokalizowane jest również osadnictwo, chronione przed powodziami wałami. Wyspy usypane przez nurt rzeki są zróżnicowane, w części są płaskie, piaszczyste, pozbawione roślinności, niektóre starsze są utrwalone przez roślinność i czasami wykorzystywane jako pastwiska. Rzeka jest dynamiczna - niekiedy jeden przybór wody zmienia istniejący układ wysp, piaszczystych łach i przegłębień. Brzegi rzeki i terasę zalewową porastają zarośla wiklinowe i lasy wierzbowo-topolowe, dochodzą do nich także łąki kośne i pastwiska. W obrębie ostoi największą powierzchnię zajmują zadrzewienia i fragmenty naturalnych lasów nadrzecznych oraz mokradła. Miejsca położone bliżej koryta rzeki i najniższe zajmują mokradła, wyższe odsunięte od cieku i nie zalewane wodami rzeki wykorzystywane są jako pola orne. Nasłonecznione, lessowe i wapienne zbocza przełomu porastają murawy i zarośla kserotermiczne. W nieczynnych już kamieniołomach widoczne są unikalne profile geologiczne morza kredowego. W przeszłości Małopolski Przełom Wisły był ważnym szlakiem komunikacyjnym. Obecnie na tym odcinku jest tylko most w Annopolu. Rzeka nie pełni gospodarczej funkcji żeglugowej, wykorzystywana jest jedynie turystycznie. Siedliska i typy użytkowania gruntów w ostoi Lasy i zadrzewienia - 4%, łąki i pastwiska- 17%, inne tereny otwarte - 26%, inne tereny rolne - 17%, cieki - 32%, inne - 4%. Kluczowe gatunki ptaków stwierdzone w ostoi Małopolski Przełom Wisły Inne walory przyrodnicze ostoi W ostoi stwierdzono szereg gatunków zwierząt wymienionych w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej, m.in. ryby - różankę, bolenia, piskorza i kozę; oraz ssaki - bobry, wydry oraz nietoperze: mopka, nocka łydkowłosego, nocka Bechsteina oraz nocka dużego. Zagrożenia
Kluczowe zagrożenie w ostoi - Prace regulacyjne w korycie rzeki - likwidacja wysp i ławic.
Inne ważne zagrożenia w ostoi- Wzrost drapieżnictwa norki amerykańskiej, lisa i jenota, lokalnie także mewy białogłowej/srebrzystej.
- Zwiększona penetracja siedlisk ptaków (głównie wysp) przez ludzi.
- Zmiany sposobu użytkowania gruntów (likwidacja użytków zielonych).
- Niekontrolowana wycinka zarośli wierzbowych i łęgów (starodrzew istotny dla ochrony nurogęsia, gągoła i dzięcioła czarnego), przeprowadzanie wycinki w sezonie lęgowym.
Działania ochronne Dla ostoi opracowano pełną dokumentację planu ochrony, jednak nie została ona do dnia dzisiejszego zatwierdzona. W latach 2003-2004 wykoszono łąki w rezerwacie Krowia Wyspa. W 2009 roku na jednej z wysp rozpoczęto program czynnej ochrony ptaków: wycięto zakrzewienia odsłaniając teren o powierzchni > 2 ha, w sezonie lęgowym zainstalowano w kolonii pastuch elektryczny dla ochrony przed norką amerykańską. W poprzednich latach wywieszono kilkanaście budek lęgowych dla nurogęsia i gągoła, z których większość została zajęta przez ptaki. autorzy: Janusz Wójciak, Paweł Szewczyk, Marcin Urban Na podstawie publikacji: T.Wilk, M.Jujka, J.Krogulec, P.Chylarecki. (red) 2010. "Ostoje ptaków o znaczeniu międzynarodowym w Polsce" OTOP, Marki.
|